Algemene beschouwingen

Geachte voorzitter, leden van de raad,

Deze perspectiefnota maakt andermaal duidelijk in welke slechte financiële situatie de gemeente Coevorden zich bevindt. De economische neergang, gemaakte keuzes ten aanzien van investeringen in het verleden, aanhoudende tegenvallers in het grondbedrijf en teruglopende rijksbijdragen hebben tot een situatie geleid, waarin nogmaals hard bijgestuurd moet worden op het resultaat van inkomsten en uitgaven. Nadat in de vorige raadsperiode rond de zes miljoen euro is bezuinigd, staat onze gemeente nu voor een zelfde financiële opgave. Een belangrijk verschil daarbij is echter dat alle relatief eenvoudige besparingen reeds gerealiseerd zijn en dat verder snijden dus steeds meer pijn zal doen.

De PvdA fractie staat echter achter het uitgangspunt om nu de keuzes te maken die nodig zijn om onze gemeente op de langere termijn financieel gezond te maken. In de door de gemeenteraad gevraagde takendiscussie is helder gemaakt welke problematiek er voor ligt en wat, binnen een beperkt speelveld, mogelijke keuzes kunnen zijn. Dit wordt nu door het college doorvertaald in deze perspectiefnota. De keuzes zijn hard en raken individuele burgers, verenigingen, maatschappelijke organisaties en bedrijven. Belangen van individuen worden geschaad en een aantal verenigingen en organisaties worden in hun voortbestaan bedreigd. Dit is pijnlijk en dat maakt ons maximaal bewust van onze verantwoordelijkheid om tot het uiterste te gaan om nog een aantal bijstellingen te bewerkstelligen. Middels (gezamenlijke) moties en amendementen zal de PvdA fractie voorstellen om soms te kiezen voor een ander accent in de bezuinigingen en deels om nog meer te bezuinigen op de eigen gemeentelijke organisatie, om daarmee een aantal voorgestelde besparingen te verzachten.

In onze beleving heeft het vorige college zich ingespannen om burgers, verenigingen en maatschappelijke organisaties bij de takendiscussie te betrekken. Er werden avonden belegd en er werd een speciale website in de lucht gebracht, echter, met een beperkt succes. De website leverde wel veel (goede) losse ideeën en reacties op, maar tot het gewenste brede gemeentelijk debat, over wat nu wel en niet tot de kerntaken van de gemeente behoort, kwam het niet. Dit college zegt daar in de perspectiefnota wel iets over. Uiteraard blijft het vormen van een vangnet voor degenen die het al dan niet tijdelijk, alleen niet redden, een kerntaak voor onze gemeente.

De PvdA fractie wil verder nog een duidelijke nuance aanbrengen. Voor onze fractie behoren taken als het faciliteren van sport, kunst en cultuur, en voorschoolse educatie wel degelijk tot de kerntaken van een gemeente. Het is wat ons betreft uitsluitend het financieel perspectief wat noodzaakt dat op deze kerntaken toch zwaar bezuinigd moet worden.
Zowel vanuit het voorliggende financieel perspectief, als vanuit de wijze waarop het proces tot nu toe heeft plaats gevonden, is het volgens de PvdA fractie legitiem en nodig dat bestuur en raad nu met deze perspectiefnota een helder kader vaststellen voor de invulling van de bezuinigingen. Van verder uitstellen van keuzes kan dan ook geen sprake meer zijn. Wel dienen wij met een aantal andere fracties een motie in, om te benadrukken dat er nog ruimte moet zijn voor aanpassingen in de invulling en ook de concrete bedragen van de maatregelen op basis van het in de komende tijd te voeren overleg met burgers en organisaties.

Financieel perspectief.

Hier kan de PvdA fractie kort over zijn. In onze beleving staat de gemeente er financieel zo slecht voor dat bestuur en raad nu haar verantwoordelijkheid moeten nemen. Nu het kabinet alle grote hervormingen door eerste en tweede kamer heeft weten te loodsen, komen de risico’s die onze gemeente loopt bij de aanstaande decentralisaties in het sociaal domein, met een bovengemiddelde sociale problematiek, nog bovenop de toch al wankele financiële situatie. Hoewel de omvang van deze risico’s zijn nog slecht voorspelbaar zijn, zien we een aantal concrete financiële problemen bij bv. EMCO en ten aanzien van het overgangsrecht in de AWBZ op ons afkomen.

De noodzaak tot ingrijpen wordt hiermee nogmaals onderstreept. Op de voorgestelde concrete bezuinigingen komen we later in deze beschouwingen terug.
Met de voorgestelde verhogingen aan de inkomstenkant kunnen we leven. Ten aanzien van de invoering van hondenbelasting vragen we dat eerst een analyse van kosten en baten wordt gemaakt. Ten aanzien van de onroerende zaak belasting wijzen wij op de mogelijkheid om een gedifferentieerd tarief in te voeren. Wij stellen het college voor hier voor de volgende perspectiefnota een nader onderzoek naar te doen.

Bestuurlijke agenda.

In deze perspectiefnota geeft het college een verdere duiding aan de wijze waarop zij invulling wil geven aan de in het coalitieakkoord, de verbindende kracht van Coevorden, geformuleerde uitgangspunten. Uiteraard steunt de PvdA fractie deze uitgangspunten en zal zij zich vanuit haar verantwoordelijkheid als politieke fractie in de gemeenteraad inspannen om gestalte te geven aan de neergelegde visie. Van onze fractie mag dan ook verwacht worden dat zij de komende jaren initiatieven neemt, dan wel die van anderen ondersteunt, om te komen tot bestuurlijke vernieuwing in het kader van de geformuleerde uitgangspunten.

Toch zijn er wat ons betreft nog wel een aantal opmerkingen te maken ten aanzien van die geformuleerde uitgangspunten.
Eerst in zijn algemeenheid. In alle eerlijkheid constateert onze fractie dat wanneer een uitnodiging om met elkaar in gesprek te gaan over de wijze waarop voorzieningen in dorp of wijk behouden kunnen blijven, vergezeld moet gaan van een boodschap van forse bezuinigingen, je een lastig verhaal hebt. Wij hebben dan ook begrip voor de boze en teleurgestelde reacties op deze perspectiefnota, juist vanwege die forse bezuinigingen.
Dit college heeft zich voorgenomen om op een geheel andere wijze met de samenleving te communiceren en zich als bestuur minder sturend en meer dienstbaar aan de samenleving op te stellen. Hoewel het college heldere uitgangspunten formuleert over de wijze waarop zij dat wil doen, kan niet verbloemd worden dat de huidige situatie zorgvuldige dialoog en nuance soms in de weg staan. In tijden van crises moet er ook bestuurd worden en moeten pijnlijke knopen worden doorgehakt.
De PvdA fractie is van mening dat de invulling die het college heeft gekozen met de vorming van een wijk- en dorpenfonds een goede en moedige keus is. Goed, omdat geld vrijmaken om burgers en verenigingen in staat te stellen om zelf hun verantwoordelijkheid te nemen om voorzieningen in stand te houden, vaak de enige doelmatige mogelijkheid is om een redelijk voorzieningenniveau in stand te houden. Moedig, omdat op het oog meer dan strikt noodzakelijk bezuinigd moet worden om het fonds te vullen.
Dorpen, wijken, burgers, verenigingen en organisaties worden zwaar aangesproken om zelf meer verantwoordelijkheid en meer taken op te nemen. De PvdA fractie denkt dat dat kan, en wordt hierin ondersteund door signalen die vanuit de samenleving af worden gegeven. Maar wel onder de voorwaarde dat de gemeente voldoende faciliteert om de gevraagde verantwoordelijkheid op te nemen. Hier heeft onze fractie een duidelijk zorgpunt. Wij zijn van mening dat het tempo van vulling van het wijk en dorpenfonds te zeer uit de pas loopt met het tempo van bezuinigen, om die faciliteiten ter beschikking te stellen om een gewenste zachte landing te kunnen maken.

De drie coalitiepartners hebben dan ook een amendement voorbereid om tot een snellere vulling van het wijken- en dorpenfonds te komen. Wij roepen anderen op dit te steunen.
Verder constateert de PvdA fractie dat uiteraard nog veel uitgewerkt moet worden ten aanzien van de wijze waarop de geformuleerde bestuurlijke visie gestalte moet krijgen. Dit roept bij onze fractie ook nog veel vragen op zoals: hoe verzeker je je van de democratische legitimiteit van je gesprekspartners en: heeft elke wijk/dorp wel die natuurlijke vertegenwoordiger(s)? Hoe wordt voorkomen dat regio’s met het meeste eigen organisatie vermogen het best bediend worden en eventueel zwakkere wijken of dorpen het slechts? Wil dit college misschien een geheel nieuwe weg op, bv. richting een gekozen wijk- of dorpsraad?

Wij roepen het college dan ook op de rest van dit jaar te gebruiken om vooral ook in overleg met dorpen en wijken te komen tot verdere concretisering en een plan van aanpak. Daarbij zal het college durf en creativiteit moeten tonen.

Het zoeken naar nieuwe vormen van samenwerking bv. met andere gemeenten kan volgens onze fractie veel opleveren. Het kort geleden gepresenteerde plan “Vierkant voor werk” is hier een mooi eerste resultaat van. De PvdA roept fracties op om zich binnen hun partij en netwerk in te spannen, om dit plan ook op provinciaal en landelijk niveau zoveel mogelijk momentum mee te geven.

Uit de geformuleerde dekkingsvoorstellen bij de moties en amendementen en uit onze inbreng in de eerste behandeling van de perspectiefnota mag blijken dat de PvdA fractie bereid is ver te gaan wanneer financiële voordelen gevonden kunnen worden door samen te werken met andere partijen. Wanneer het samenbrengen of overdragen van taken aan andere partijen leid tot aanzienlijke besparingen, waarmee minder diep in de samenleving hoeft worden ingegrepen, dan zijn wij hier toe bereid.

Takendiscussie en bezuinigingen. 

1. Sport en accommodaties.

Als kader wordt in de perspectiefnota meegegeven dat maatschappelijke en sportaccommodaties in principe zonder gemeentelijke financiële ondersteuning moeten kunnen. Dit wordt niet langer als kerntaak van de gemeente gezien. Hier heeft de PvdA fractie moeite mee. De maatschappelijke accommodaties en sport vormen een belangrijke verbindende factor voor inwoners van de gemeente Coevorden. Wij hebben begrip voor het uitgangspunt dat naar een nieuwe verantwoordelijkheidsverdeling gezocht moet worden. Maar daarbij wijzen we er op dat gezien de belangrijke maatschappelijke functie sport voor al onze inwoners toegankelijk moet blijven. Bij het tot stand komen van de laatste sportnota is gebleken dat er grote historisch gegroeide verschillen zijn in de situatie van verenigingen. Het taakgebied laat zich daardoor wellicht moeilijk in algemeenheden vangen en vraagt bij uitstek om maatwerk, een gebiedsgerichte aanpak en overleg met de betrokkenen.

In deze perspectiefnota wordt ten aanzien van de binnen en buitensport accommodaties nog geen direct bedrag genoemd wat bezuinigd zou moeten worden, anders dan een vermindering van kosten in het gemeentelijk apparaat. Voor de PvdA fractie is op dit moment nog te onduidelijk wat het weergegeven kader in de praktijk betekend. We geven het college wel graag de ruimte om richting de begroting met een nader uitgewerkt plan te komen. We gaan er dan ook vanuit dat het college in goed overleg met de verenigingen een plan uitwerkt, waarin de overdracht van verantwoordelijkheid en het toegankelijk houden van sport en accommodaties centraal staat.

Verder vernemen wij graag wat de voortgang op het dossier van De Spinde in Dalen is.
De voorgestelde bezuinigingen op de buitenzwembaden zijn voor de PvdA fractie een brug te ver. Wij wijzen op de inzet die de dorpen gezamenlijk plegen om hun zwembad draaiende te houden en de belangrijke verbindende functie die dit voor de dorpen heeft. Dit zowel door de grote betrokkenheid van veel vrijwilligers als door de ontmoetingsfunctie van die baden. Daarnaast spelen de zwembaden ook ten aanzien van de toeristische sector en in het kader van gezond bewegen een belangrijke rol. Een vermindering van de financiële last voor de gemeente zou in onze beleving een probleem van alle zwembaden in de gemeente moeten zijn. Door meer samenwerking zouden ook hier besparingen te halen moeten zijn. Wij steunen dan ook het door BBC2014 ingebrachte amendement.

2. Kunst en cultuur.

Op dit terrein vallen grote klappen. De meeste moeite hebben wij op dat terrein met de drastische bezuinigingstaakstelling op de bibliotheek, waardoor de bibliotheekfunctie in onze gemeente sterk bedreigd wordt. De bibliotheek is een voor iedereen toegankelijk laagdrempelige voorziening met een grote maatschappelijke waarde. Bibliotheken bekleden naast hun primaire letterenfunctie ook een sociale functie als ontmoetingsplaats en zijn o.a. een belangrijk platform voor informatievoorziening en culturele activiteiten. Wij vinden het erg belangrijk om de bibliotheekfunctie in de dorpen, zeker ook in kwetsbare gebieden zoals in Schoonoord, zo veel mogelijk in stand te houden. Wij zijn van mening dat de bibliotheek ruimte zou moeten krijgen om een plan te maken voor het in stand houden van de bibliotheekfunctie in de gemeente. Dit door in overleg te gaan en samen te werken met het onderwijs en andere maatschappelijke organisaties en voorzieningen. Wij zijn ons ervan bewust er ook op het budget voor de in stand houding van de bibliotheek bezuinigd moet en kan worden. Maar om de ontwikkeling naar een voor iedereen toegankelijke bibliotheekfunctie nieuwe stijl een reële kans te geven, willen wij die harde taakstelling van 500.000 verzachten. Daarom dienen wij in overleg met andere fracties een motie in, zodat de bibliotheekfunctie voor al onze inwoners behouden kan blijven.

Ook het schrappen van alle middelen voor kunst en cultuureducatie in het onderwijs gaat ons te ver, zeker in combinatie met de andere maatregelen op het terrein van kunst en cultuur. Wij vinden dat alle kinderen in onze gemeente kennis moeten kunnen maken met kunst en cultuur, dat dit onmisbaar is voor hun ontwikkeling en ontplooiing. Om middelen voor deze functie beschikbaar te houden hebben we als coalitiefracties een gezamenlijk amendement opgesteld. Dit heeft tot gevolg dat Theater Hofpoort niet gevrijwaard blijft van een bezuiniging, en dat daarnaast van dit theater en ook het Museum inzet wordt gevraagd om een redelijk aanbod van kunst- en cultuureducatie in het onderwijs te kunnen behouden.
In de perspectiefnota wordt aangegeven dat subsidies voor toeristische evenementen verdwijnen. Wij zien mogelijkheden om door een grotere samenwerking van de verschillende ondernemers (horeca, toeristische bedrijven, winkeliers) onderling en met ToReCo deze evenementen toch in stand te houden. Het gaat bv. om de Havendagen, activiteiten van de Stichting Dalen Promotie en grotere toeristische activiteiten in de andere dorpen en in de stad Coevorden. Dit door het goed en creatief combineren van de inzet en de middelen van al deze belanghebbenden en organisaties en door het stellen van de juiste prioriteiten binnen dat toeristisch-economische kader. Ook hierbij kan de gemeente een faciliterende en verbindende rol vervullen, maar het initiatief en zwaartepunt ligt wat ons betreft bij de ondernemers zelf.

3. Openbare ruimte.

De PvdA fractie gaat akkoord met de voorgestelde bezuinigingen. Wel roept zij het college op om vóór de begroting nauwkeurig inzichtelijk en controleerbaar te maken welke bedragen de komende jaren voor tractie nodig zijn en welke besparingen er op dat terrein mogelijk zijn, in relatie met de nieuw voorgestelde onderhoudsniveaus. Wij hebben nog geen goed beeld van de situatie en de mogelijkheden en noodzakelijkheden op dat punt.

Bij de behandeling van de begroting 2014 heeft de PvdA fractie verzocht om het probleem van de roekenoverlast aan te pakken. Het toenmalige college heeft dit toegezegd. Uit navraag blijkt dat er een grove inventarisatie is gemaakt van de voorbereidingen die zouden moeten worden getroffen bij een eventuele aanpak. Daaruit is gebleken dat alleen al het maken een plan van aanpak veel geld kost. Gezien de situatie waarin wij ons bevinden, achten wij het op dit moment echter onverantwoord om hiervoor geld vrij te maken, dan wel het apparaat met extra werkzaamheden te belasten. Wij schorten onze wens voorlopig dan ook op.

4. Economie, ruimtelijke ordening en volkshuisvesting.

Zoals blijkt steunen wij een korting op ToReCo ten gunste van de buitenzwembaden. Wij zien dan ook een belangrijke relatie tussen beide en wij vinden dat ook van ToReCo een bijdrage aan de taakstelling gevraagd kan worden.
Met het af ramen van de overige budgetten binnen dit taakveld kunnen wij leven.

Ten aanzien van het onderwerp duurzaamheid merken wij op dat het bevorderen van duurzaamheid niet altijd geld hoeft te kosten. Het als aandachtspunt inbrengen bij de ontwikkeling van allerlei plannen en initiatieven zou tot de grondhouding van het gemeentelijk apparaat moeten behoren.

5. Zorg en welzijn.

De PvdA fractie kan instemmen met een bezuiniging op de doe mee pas. Een voorziening waar onze fractie zich sterk mee verbonden voelt. Daar de besparing gerealiseerd wordt uit vrijval door onderuitputting en een lichte versobering en doordat de regeling het karakter van een open eind regeling behoudt, kunnen we toch akkoord gaan.

De budgetten voor ondersteuning van vrijwilligers en mantelzorgers komen te vervallen. Daarbij moet duidelijk zijn dat de vervulling van deze taken niet in het gedrang mogen komen. En dus zal de financiering ingepast moeten worden in het totaal budget sociaal domein, net als een aantal andere taken. Dit geeft een extra druk op het sociaal domein en hier zijn wij kritisch op. We geven het college de ruimte om ons bij de behandeling van de begroting een concreter plan voor te leggen op dit aspect.

6. Onderwijs en jeugd.

De PvdA fractie ondersteunt ten volle dat onderwijs en de zorg voor jeugd gezien moet worden als een van de peilers onder de neergelegde visie in ‘samen grenzen verleggen’. Onze fractie maakt zich dan ook zorgen om een aantal voorgestelde bezuinigingen binnen dit taakgebied.
De structurele gemeentelijke middelen voor peuterspeelzalen en voorschoolse activiteiten worden helemaal afgebouwd. Alleen de rijksmiddelen voor vóór- en vroegschoolse educatie, een wettelijke taak, resteert dan nog voor zolang de rijksoverheid deze inderdaad nog beschikbaar stelt. Dit vinden wij onacceptabel. Voorschoolse activiteiten zijn bijzonder belangrijk om kinderen op een goede manier in te laten stromen in het basisonderwijs. Voor hun ontwikkelingskansen, en ook om veel en grote problemen later te voorkomen. Preventie heeft prioriteit in het sociaal domein, en juist deze activiteiten in de eerste levensfase hebben een grote preventieve functie. De jeugd is voor ons als PvdA altijd een bijzondere aandachtsgroep, in het bijzonder waar het gaat om goede ontwikkelingskansen voor alle kinderen. De door het CDA ingebrachte motie steunen wij dan ook.

Ook maken wij ons zorgen om de voorstellen ten aanzien van het leerlingenvervoer. Bij de wijze waarop dit ingevuld wordt, zal maatwerk geleverd moeten worden. Wij vragen ons af of het geformuleerde uitgangspunt voor alle kinderen haalbaar is. Indien nodig moet een individuele oplossing of voorziening bij uitzondering mogelijk blijven. Daarnaast vragen wij het college om creatief mee te denken met ouders en daarbij de inhoud boven de regels te stellen.

Een concrete suggestie, zoals de realisatie van een dependance van het speciaal basisonderwijs de Vonder Slagharen in Coevorden, willen wij graag onder de aandacht brengen. Uit contacten weten wij dat zij een dergelijk verzoek met een positieve houding zullen benaderen. Hiervoor zal actief overleg van het college moeten zijn met de schoolbesturen.

Ook bij het sporthalvervoer kunnen wij ons voorstellen dat maatwerk nodig kan zijn. Wij vragen ons of in hoeverre het college uit kan onder afspraken uit het verleden. En verder of sommige basisscholen door hun ligging niet in een onevenredig nadelige positie worden gebracht.

Wij als PvdA-fractie vinden het belangrijk dat er op school bewegingsonderwijs aangeboden wordt. Voor sommige kinderen is dit de enige manier om in aanraking te komen met allerlei sporten.

7. Bestuur en organisatie.

Naast het vrijvallen van budget door het verminderen van gemeentelijke taken neemt het college een aanvullende taakstelling van 750.000 euro op. Zoals uit de door ons ingebrachte of medeondertekende moties en amendementen blijkt, zetten wij in op een vergroting van deze taakstelling. Dit door benutting van een aantal bij de takendiscussie genoemde mogelijkheden, welke in de perspectiefnota niet nader ingevuld worden en een extra inspanning.

Gezien de omvang van de bezuinigingen en de gevolgen die dat voor de samenleving heeft, vinden wij dat het uiterste van het college mag worden gevraagd om geld vrij te maken uit de eigen organisatie. De extra opbrengst hiervan laten wij ten goede komen aan de bibliotheken en geven van een invulling aan de voor- en vroegschoolse educatie.

8. Ontwikkeling lokale lastendruk.

Als genoemd vragen wij aanvullend onderzoek naar de invoering van hondenbelasting en de mogelijkheid om een gedifferentieerd OZB tarief in te voeren.

9. Additionele bezuinigingsmogelijkheden.

Geen opmerkingen.

Afsluitend.

Deze perspectiefnota grijpt diep in de Coevorder samenleving. Naast alle negativiteit die dat met zich meebrengt zien we ook een aantal positieve aspecten. Het werken aan een gezond financieel perspectief zal bestuur en raad en daarmee de samenleving, op termijn weer enige handelingsvrijheid verschaffen. Ruimte om te kiezen, die momenteel vrijwel afwezig is.

Hoewel de aankomende decentralisaties risico’s met zich meebrengen, zien wij hier ook kansen in. Het ontschotten van budgetten, een integrale benadering, het werken aan lokale oplossingen en het leggen van slimme verbanden kan de samenleving ook veel brengen. Een dagbesteding kan soms een bibliotheek prima bedienen.
Daarnaast denken wij dat, hoewel ook tot stand gekomen onder financiële druk, een nieuwe bestuursstijl en een veranderende rolopvatting van de eerste overheid, meer tegemoet komt aan modern burgerschap.

Fractie PvdA Coevorden